Özgül fobi̇

Özgül fobi en basit tanımı ile belli bir nesneye ya da duruma karşı duyulan belirgin ve sürekli korkudur. Korkulan nesne ya da durum ile karşılaşmak hemen her zaman fobik bir tepki doğurur. Kişiler böyle uyaranların varlığı anında ya da karşılaşma beklentisine girdiklerinde orantısız biçimde şiddetli, sürekli bir korku içinde olurlar. Hissedilen korku fobik uyarana olan uzaklığa ve kaçabilme fırsatına göre değişir. Fobik kişiler bazen mecburen fobik nesnelere maruz kalsalar bile (örneğin uçuş korkusu olan birinin mecburen uçak yolculuğu yapması gibi) çoğunlukla kaçınma eğilimindedirler.

Fobik nesne ya da durumla karşılaşılmasa bile, bu tür nesne ve durumların hayal edilmesi, resmi veya görüntüsünün zihinde belirmesi dahi korkuyu ortaya çıkarabilmektedir. Korkulan uyaranla karşılaşıldığında ya da hayal edildiğinde, çarpıntı, terleme, ateş basması, bayılacağını veya çıldıracağını hissetme gibi panik atakla benzer yakınmalar ortaya çıkmaktadır. Korkulan ya da kaçınılan durumlara göre özgül fobiler aşağıdaki tiplere ayrılmaktadır:

Hayvan Tipi: Korkuyu kedi, köpek, böcek, yılan, kuş gibi hayvanlar başlatıyorsa bu tipe girmektedir. Hayvan tipi fobi genellikle çocukta başlamaktadır.

Doğal Çevre Tipi: Şimşek, fırtına, yüksek yerler ya da su gibi doğal çevrenin korku uyaranı olduğu durumlardır. Hayvan tipinde olduğu gibi çoğunlukla çocuklukta başlar.

Kan-Enjeksiyon-Yara Tipi: Kan ya da yara görme, enjeksiyon yapılması, enjeksiyon iğnesi görme gibi durumlarda yaşanan korkuyu ifade eder. Çoğunlukla aileseldir. Bu alt tipe giren fobik hastalar genellikle baş dönmesi ve bayılma hissinden yakınırlar. Diğer tiplere göre burada dikkat edilmesi gereken nokta, korku çoğu zaman bayılma ile sonuçlanabilir.

Durumsal Tip: Korkuyu toplu taşıma araçlarında bulunma, tüneller, köprüler, asansörler, uçakla seyahat etme, araba kullanma ya da diğer kapalı yerler gibi bir durum başlatıyorsa durumsal tip fobi kapsamına girmektedir.

Diğer tip: Korkuyu saydığımız uyaranlar dışında farklı durumlar başlatıyorsa diğer tip fobi kapsamında değerlendirilir.

Fobik bozukluk bu tiplerden birini ya da bir kaçını kapsıyor olabilir. Toplum örneklemlerinde yapılan çalışmalara göre yükseklik, böcek, fare ve örümcek en sık fobi yaratan uyaranlardandır.